Enter English resume of the issue

Wejscie do prezentacji numeru w jezyku polskim

Уваход у беларускі зьмест нумару

Лучнасьць з рэдакцыяй

Архіў/ Archive/ Archiwum

Бібліятэка/ Library/ Biblioteka

Правінцыйная сталіца

Таіса СУПРАНОВІЧ: Я зусім не разумею, як можна пісаць прозу ў велькім горадзе. Там гэтая мітусьня, там транспарт, які я не ўспрымаю. Мне здаецца, што каб пісаць прозу, трэба хадзіць усюды пешшу, трэба думаць, трэба аналізаваць усіх, хто табе сустракаецца, позіркі кожнага. А як мне жывецца? Справа ў тым, што я ж пачала пісаць у 40 гадоў. І тут малы такі горад, і мяне ўсе ведалі. І, так здавалася, была нармальная, нармальная жанчына, як абывацель думае. А тут раптам у 40 гадоў раз, як мой сын кажа, — перамкнула, і пачала нешта пісаць. А яшчэ мне саслужыў, сам таго ня ведаючы, ня вельмі добрую службу Генрых Далідовіч. Ён прыехаў сюды, прачытаў маю першую „Радуніцу”, тут сабралася многа народу, і ён кажа: „У вас вот ёсьць пісьменьніца” — і мне такія панэгірыкі. Што напісала „Радуніцу”, на вельмі высокім прафэсійным узроўні, гэта першае было маё апавяданьне. І ўсе на мяне глядзяць як быццам нешта са мной здарылася, што мяне трэба лячыць. І я потым паўгода хадзіла, як каля слупа ганьбы.

Ну, а потым выйшла „Радуніца”, усе пачыталі „Радуніцу”. І так неяк здарылася, што Далідовіч мне адразу прапанаваў, што выйдзе мая кніжка. Я зусім не пішу там зьявы прыроды, не пішу лірычныя адступленьні, а пішу толькі пра ўзаемаадносіны мужчыны і жанчыны. Пішу на беларускай мове. Калі тут бяруцца кніжкі на рускай мове, яны чытаюцца, вельмі цікава ўсім пра гэтыя ўзаемаадносіны. Але як гэта напісаць на беларускай мове, каб чыталі? Я тады так вырашыла для сябе: калі мяне будуць чытаць палякі, беларусы, рускія і іншыя, калі чалавек прыйдзе стомлены з работы дадому, калі возьме маю кніжку і ён зь ёю не засьне да дзьвюх гадзінаў ночы, вось толькі ў такім разе я адчую сябе на сваім месцы, што пачала пісаць у 40 гадоў. І на самай справе выйшла мая кніжка, і вот Наваградак, маленькі горад, станоўчыя якія моманты. Як Федарэнка гаварыў, вось выйшла яго кніжка і — як камень у ваду, ніякага водгуку, нідзе ніхто слова не сказаў. То тут зусім па-іншаму. Пачалі людзі мне званіць, падзяку выказваць. Кніжкі мае купляюць, прыносяць, каб я іх падпісвала. Я падпісвала і ў Англію, дарэчы, і недзе ў Сібір. Я зразумела, што я карысную справу раблю, я на беларускай мове пачала пісаць вось такія рэчы.

Я так стараюся пісаць, каб мая мова была жывая, каб у мяне не было такога, як недзе я чытала. Жанчына не ўспрымае беларускую мову — ані, тым ня менш яна ў гасьцях за сталом гаворыць, што я яе ненавіджу, але яна гаворыць на беларускай мове. Як гэта так можна?

Сяргей АСТРАЎЦОЎ: Гэта зьява вядомая.

Т. СУПРАНОВІЧ: Я стараюся так: калі гэта полька, Ванда, яна гаворыць — „мамуся”, гэта яе слова, яна ня можа сказаць „мама”. Ці, напрыклад, „тата”, яна ня можа. Яна „татусь” гаворыць. Ці я напісала апавяданьне „Камні ў нырцы”, я рускую мову ўклала ў вусны доктара, гэта вельмі адмоўная фігура. Ну ніяк ня мог ён на беларускай мове гаварыць, таму што беларуская мова цяпер, я так лічу, што мова інтэлігентаў, часьцей гуманітарыяў. А ў той жа вёсцы яна ўжо зьнікае. Я веру, што беларуская мова ўзродзіцца, яна будзе існаваць, але толькі пойдзе ад інтэлігентаў, зьверху, бо зьнізу яна ўжо пайсьці ня можа. Бабуля ўжо гаворыць са сваімі ўнукамі толькі па-руску, пераходзіць на іхнюю мову. Мы езьдзім у вёску, начуем, падвозім заўсёды кагосьці з маіх аднаклясьнікаў. Я зь імі гавару па-беларуску, яны мне адказваюць толькі па-руску... Але людзі часта імкнуцца да беларускай мовы. Вось завуч вучылішча нашага. Рускі чалавек, прыежджы, ён другі раз перачытаў маю кніжку. Ходзячы, пытаючы ў біблятэкара, што азначае тое ці другое слова. Гэта вельмі, я лічу для сябе, для пісьменьніцы, вельмі станоўчы момант.

С. АСТРАЎЦОЎ: Вы спачатку сказалі, што людзі, як я зразумеў, адмоўна ўспрынялі, што вось — што гэта ёй уздумалася пісаць? Пасьля гэтага Вы самі сабе супярэчыце, кажаце, што людзі цікавяцца, усё ж такі чытаюць, і для іх цікава і важна, што ў іхнім горадзе не было пісьменьніка і вось цяпер ёсьць.

Т. СУПРАНОВІЧ: Гэта я ўжо пасьля таго зразумела, як мая кніжка выйшла. Многія ўспрынялі мяне добра і падтрымліваюць, і жадаюць здароўя, нават просяць: дайце ў рукапісах прачытаць. Кніжка выйшла, і Далідовіч напісаў звароты, каб кніжку маглі набыць на раён. Але прыйшло многа кніг, і гэтыя кніжкі праляжалі тры месяцы і ніхто не падумаў іх выкупляць. І ня выкупілі іх. Іх потым раскуплялі людзі, штосьці я забрала сама. І колькі людзі ні пытаюцца, звоняць: Ці ёсьць у бібліятэках кніжка Таісы Супрановіч?

С. АСТРАЎЦОЎ: Там пра ўлады нічога няма, я думаю. Гэта ўжо рэўнасьць такая ці што?

Т. СУПРАНОВІЧ: Там толькі пра адносіны мужчыны і жанчыны. Ёсьць мае разважаньні наконт сёньняшняга жыцьця. Ня выкупілі кніжку. Хай. У нас няма такой пісьменьніцы Таісы Супрановіч, — адказваюць. Таму што я працую ў бібліятэцы дзіцячай. Адзін чыноўнік гаварыў: „Кто она? Она проста заведующая какой-то маленькой библиотеки”.

С. АСТРАЎЦОЎ: Я так разумею: Вы ня ўдзельнічаеце ў рухах, партыях. Адносіны да Вас зьмяніліся пасьля таго, як выйшла кніжка?

Т. СУПРАНОВІЧ: Як выйшла мая „Радуніца”, тут была такая ўжо кампанія арганізавана, што проста ніхто не паверыць, але ж гэта было, гэта ўсе ведаюць. Выклікалі з Горадні праверку, трэсьлі тут, правяралі бібліятэку, калацілі, кожную кнігу перабіралі. Як гэта так, чалавек асьмеліўся. Як пісьменьнікі прыедуць зь Менску — гэта нармальна. У сваёй Айчыне прарокаў не бывае.

С. АСТРАЎЦОЎ: А што, Вы паказалі норавы гарадзкія адмоўныя, ці хтосьці сябе пазнаў?

Т. СУПРАНОВІЧ: Не, гэта было б дробязна. Я ўсіх сваіх герояў люблю. Далідовіч на прэзэнтацыі гаварыў, што адчуваецца: яна нават адмоўнага героя ў сваім творы любіць. Ва ўсякім разе, я ў сваіх творах нікога, здаецца, не пакрыўдзіла. Гэта зьбіральныя вобразы. Я не хачу з кагосьці сьпісваць, гэта так не ўпрыгожвае аўтара.

С. АСТРАЎЦОЎ: Але ва ўсякім разе, людзі пазнаюць, што гэта іх горад? Ці цікавасьць да Вас, што Вы пісьменьніца, якая жыве ў горадзе? Ці яны ў творах пазнаюць горад?

Т. СУПРАНОВІЧ: Горад не пазнаецца. Толькі ў апошняй аповесьці „Матчын зарук”, выйдзе мая новая кніжка ў першым квартале 2002 году, якая таксама так называецца. Толькі там можна пазнаць, што гэта пра Наваградак пішацца. Там героі існуюць у гэтым горадзе. А так, я проста лічу... Вось у беларускай літаратуры вельмі многа цяпер гістарычнай літаратуры. А як паглядзіш: тут сэрыялы ідуць, тут кніжкі пра любоў усюды. У нас, у беларусаў, як усё роўна той любові няма. То чалавек у бочку залез, то ў студню залез, ня хоча вылазіць, то ў стог. Беларусаў усё робяць нейкімі. Працівагаз надзеў, хрэн церучы, і ўсе там спалохаліся. Разумееце, беларуса паказваюць, як быццам ён ня дружыць з галавой. А на самай справе беларусы, я лічу, што ў нас усё як у людзей. І тыя ж страсьці ракавыя, і ўсё. І не паказаць гэта... А беларуская мова генэтычна жыве ва ўсіх. Хай на рускай размаўляюць. На беларускай мове чытаюць, на беларускай, прыйдуць да мяне, стараюцца размаўляць і плачуць над той беларускай мовай, тыя страсьці чытаючы. А сам горад, я не раблю такога акцэнту, каб я апісвала той горад, у якім я жыву. Мне здаецца, што калі гэта любоў, калі гэта страсьць, то яна і тут, у Полацку, і ў Віцебску адна.

С. АСТРАЎЦОЎ: А гістарычныя раманы пра Наваградак пішуцца ў сталіцы. Можна ўспомніць і Кастуся Тарасава, і Вольгу Іпатаву, і Генрыха Далідовіча.

Т. СУПРАНОВІЧ: Яны пішуцца ў сталіцы. Вы знаеце што, гэтыя творы і гэтыя раманы, канешне, патрэбны. Але справа ў тым, што гэта такая інтэлектуальная літаратура для вузкага кола чытачоў. Таму што трэба падрыхтаванасьць, тут трэба знаць тое XIII ці XIV стагодзьдзе. А тое, што Ванда мая ня хоча ўспрымаць свайго мужа і ідзе як на катаргу да яго ў пасьцель, такое чытаньне падыходзіць для кожнага. Хай гэта не заўжды блізка, але знаёма.

С. АСТРАЎЦОЎ: А ўсё ж такі больш жанчыны чытаюць, каго больш цікавіць Вашая проза?

Т. СУПРАНОВІЧ: Знаеце, вось Данута Бічэль-Загнетава кажа: Таіса піша жаночыя раманы. А на самай справе, колькі мяне чытае мужчын... І мне здаецца, проста для мужчын вельмі і вельмі актуальна ўся гэтая душэўнасьць. Не актуальная нават, а блізкая. Лірызм душы, нават часам гэта бліжэй ім, чым жанчынам. Бо жанчына цяпер, такое жыцьцё, што яна можа троху жорсткая становіцца. Бо такое жыцьцё сёньня.