Enter English resume of the issue
Wejscie do prezentacji numeru w jezyku polskim
|
Чартапалох на мяжы
БЯЗЬМЕЖЖА * * * Восеньскі вечар 1990 году. Сядзім на добра вядомым беларусам Беласточчыны летніку Латышонкаў у Супрасьлі: Алег Латышонак, Яўген Вапа і я. Нашы душы заходзяцца ад кніжкі „Вастрыё стралы”. Бачым, што ў Беларусі пачынае выходзіць важная і цікавая нам літаратура. Балюча адчуваем недахоп кантактаў. Алег паказвае свае пераклады вэрсэтаў. Прасочваецца задума літаратурна-мастацка-філязофскага часопісу, які прыблізіў бы Менск да Беластоку. З кожным новым вершам, новым сказам, чарговай чаркай ідэя набывае моц. Пад раніцу кожны адчувае, што ўсё менш ува мне мяне, і ўсё больш бязьмежжа. І ўжо амаль бачым выдадзенае „Бязьмежжа”, а пах друкарскай фарбы мяшаецца з тытунёвым дымам і водарам супраскай імглы. Часопіс так і не зьявіўся. Бо пазьнейшыя гады апісвалі мы ня вершамі, не апавяданьнямі, а членскімі дэклярацыямі ў арганізацыях, партыях. Запаўнялі ня чыстыя карткі друкарскай паперы ці краткаваныя сшыткі, а заявы на працу або выбарчыя бюлетэні. У найлепшым выпадку — старонкі „Нівы”, „Часопіса”, „Bialoruskich Zeszytow Historycznych”. Але ідэя „Бязьмежжа” — пераадольваньне межаў, палітычных і культурных, бязьмежжа літаратурных пошукаў, бязьмежжа чалавечых сустрэчаў — дзесьці лунала. То прыбліжалася і рабілася адчувальнай (на ўзроўні дыскусіі), то адыходзіла на другі плян, а то і зусім зьнікала з вачэй. А ажыцьцявілася ў форме даволі далёкай ад сваёй першапачатковай задумы. * * * У траўні 1996 году ў Беларускім Музэі ў Гайнаўцы прайшоў першы Польска-Беларускі Сэмінар „Бязьмежжа”. Сустрэчу сарганізаваў Беларускі Саюз у Польшчы; яго старшынёю быў Яўген Вапа. * * * Размова ў час таго першага спатканьня па-над межамі йшла пра мадэрн у беларускай літаратуры. З дакладамі выступілі: Алесь Бяляцкі — тады дырэктар Музэю Багдановіча ў Менску, Ігар Бабкоў — старшыня „Эўрофоруму”, галоўны рэдактар часопісу „Фрагмэнты”, Адам Глёбус — паэт, празаік, мастак і выдавец, Ян Максімюк — перакладчык і журналіст. Апошні пераканаўча даказваў, што ў беларускай літаратуры шанцы на посьпех мае толькі той, хто трымаецца з боку галоўнага яе рэчышча. Хто ня ўпісваецца ў прынятыя каноны, вызначаныя накірункі, ані — крый Божа — у грамадзкія заданьні літаратуры. Свае тэзісы назваў тэорыяй маргінальнасьці. Сьпісак вялікіх маргіналаў беларускай літаратуры адчыняў Максім Багдановіч, які не лямантаваў разам з усёй „Нашай Нівай” (па віленскіх кавярнях) над цяжкай доляй беларускага мужыка, а ствараў паэзію. Канчалі: Алесь Разанаў, які воляй-няволяй доўгія гады здалёк абыходзіў менскія выдавецка-начальніцкія кабінэты і Надзея Артымовіч — „паэтка амаль наглуха зачыненая перад рэальнасьцю навонкі ейнай душы” (Ян Максімюк). Правінцыя — гэта таксама маргінальнасьць. * * * Паўнапраўнымі сябрамі „Бязьмежжа” ад самага пачатку сталі два вялікія правінцыялы. У якасьці не літаратараў, а герояў. Першы — Кастусь Майсеня, незаменны рухавік найбольшага пачыну нашай правінцыі — Беларускага Музэю ў Гайнаўцы — які ажыцьцяўляецца ўжо гадоў дваццаць і канца якому не відаць. Удзельнікі першага сэмінару напэўна яшчэ сёньня пад уражаньнем падвалаў зь безвылазнымі ямамі, змрочных калідораў, закончаных недабудаванымі сходамі і пустымі пакуль што нішамі ў сьценах на трохмэтровыя статуі, якія там некалі стануць. „Я бачыў многа музэяў, — сказаў Адам Глёбус, — ва ўсіх іх, аднак, паказвалі тое, што было, а тут я ўпершыню глядзеў тое, што будзе”. Другі — Міхал Пратасевіч, пэнсыянер з Тапіла. Вайна прымусіла яго аб’ехаць паўсьвету — Сібір, Ірак, Італію — дык цяпер няма ў яго жаданьня нікуды вырушаць са сваёй паляны над возерам у Белавежскай Пушчы. Цяпер сьвет прыязджае да яго: вучні й настаўнікі, рабочыя ды інжынеры, хворыя й дактары, міністры й прэзыдэнты. А ён ім усім распальвае вогнішча. І расказвае, калі хто мае ахвоту слухаць. Дзядзька Пратасевіч сядзіць важна на пяньку, высунуўшы дапераду самавіты жывот, і ацэньвае кампанію, чаго яна вартая. Калі слухачы надзейныя і побач няма жанчын, можна пачуць расказы пра перамогі жаўнераў Андэрса над багдадзкімі прастытуткамі, у якіх найбольш рарытэтным таварам былі cipki na goraco. Кастусь Майсеня ў беларускай літаратуры займеў імя Музэйнік, а Міхал Пратасевіч — Вазёрнік. * * * На першым „Бязьмежжы” завязалася супрацоўніцтва зь беластоцкім літаратурна-мастацкім часопісам „Карткі”. Галоўным, бо наглядным, яго вынікам быў выпуск нумару з падборкай маладой постбээсэсэраўскай беларускай літаратуры. Часопіс гучна — з удзелам аўтараў і беларускіх сьпевакоў — прэзэнтаваўся ў Беластоку, Бельску, Гайнаўцы. Атрымаў добрыя рэцэнзіі ў мясцовай прэсе і ў польскіх літаратурных выданьнях. Падмацаваныя посьпехам рэдактары пачалі новую выдавецкую сэрыю „Бібліятэчка Картак” менавіта тымі перакладамі Разанава, якія Алег Латышонак паказаў нам упершыню на сваім летніку. Кніжка атрымала загаловак „Zdobywcy”. Падчас другой сустрэчы, у чэрвені 1997 году, Ігар Бабкоў запрапанаваў: „Пераўтварыць „Бязьмежжа” зь літаратурнага сэмінару, які адбываецца раз у год, у дзеючы асяродак, які працаваў бы дзеля спатканьняў літаратураў, знаёмстваў, перакладаў”. Гэты праект ахапляе ўсе іншыя, зьвязаныя з кантактамі польскай і беларускай літаратураў, ды застаецца актуальны па сёньня. Але, хоць няма пакуль такога асяродка, усё ж такі „Бязьмежжа” прыносіць плён. Пасьля другой сустрэчы, „Бязьмежжа-1997”, выйшлі дзьве кніжкі перакладаў пад рэдакцыяй Яна Максімюка: „Demonokameron” Адама Глёбуса i „Za niebokresem Europy” (анталёгія новай беларускай паэзіі) ды чарговы нумар „Картак” прысьвечаны беларускай літаратуры пакаленьня, умоўна кажучы, „Тутэйшых”. Безумоўна, мы зь нецярплівасьцю чакалі водгукаў польскага літаратурна-інтэлектуальнага асяродзьдзя, асабліва з глыбіні краіны, на нашы выдавецкія праекты. Водгукі зьявіліся, і новая беларуская літаратура пачала паволі ўваходзіць — „украплівацца” — у польскі культурны крывазварот. Зразумела, кожны пахвальны польскі голас у адрас адкрытага намі беларускага пісьменьніка наша правінцыйная перакладчыцкая сябрына прыймала і на свой конт. Як, дарэчы, кожны папрок. Рэцэнзэнт познаньскага часопісу „Czas Kultury” так пісаў пра нашу анталёгію: Знакаміта дае сабе рады з гумарам Юры Гумянюк, паэзія якога поўніцца кпінамі і трымае выразную дыстанцыю да сьвету. Гэта вельмі моцныя і жыцьцясьцьвярджальныя вершы. Магчыма, яны яшчэ крыху нясьпелыя, але прадказваюць цікавую творчую фантазію. Гумянюк цікава спалучае банальнасьць і іронію.У кожным ягоным вершы выключна важную ролю адыгрываюць суаднясеньні да прэзыдэнта і дзяржавы, супастаўленыя з найбольш вульгарнымі атрыбутамі. У першым парыве чытач адкідвае такія параўнаньні, каб аднак з часам дайсьці да перакананьня, што вульгарызмы ў вершах скарыстаныя з сэнсам і выпаўняюць арыгінальную ролю. Няма у гэтым ніякага мастацтва дзеля мастацтва. Гумянюкова паэзія прагне адшукаць глыбейшыя сэнсы. Зрэшты, гэта датычыць ня толькі Гумянюка. Хоць наракаў я на Адамовіча і яшчэ панаракаю на ішых аўтараў анталёгіі, то заўсёды буду сьцвярджаць, што ў гэтай паэзіі важным ёсьць незвычайнае памкненьне адшукаць абсалют і свабоду. Сягоньня гэта рэдкае памкненьне, яно амаль што не сустракаецца. Беларусы высока паднялі сабе плянку. У гэтай паэзіі ёсьць крык і нецярплівасьць, і сьмех праз сьлёзы, ёсьць і далікатная пакорлівасьць, асабліва відавочная ў вершах Ігара Бабкова. (...) Сьвет уяўленьня Бабкова, найбольш цікавы сярод сьветаў „За небакраем Эўропы”, явіцца надта замкнутым і сьцішаным. У вершах з томіку „Solus Rex”, выдадзеным шэсьць гадоў таму ў Менску, няма патасу, а калі і паяўляецца гуканьне праўды, дык у выпадку гэтага пісьменьніка яно мае ўнівэрсальнае вымярэньне. Яно трапна прачытаецца паўсюды. Бабкоў адказаўся ад тыповага сьпеўнага „беларускага радка”. Ягоная паэзія, пазбаўленая рыму й рытму, сапраўды даймае. А калі, як у вершы „Выспа, людзкі паратунак”, зьяўляецца рым, ён надзвычай рафінаваны. Прыгожыя мэтафары, нечаканыя і лягічна абаснаваныя пераносы з радка ў радок ствараюць нечуваную атмасфэру гэтых вершаў, у якіх пульсуе вялізная горыч, страх перад сьмерцю, туга па Эўропе. Бабкоў у найлепшых сваіх вершах нагадвае Мандэльштама, які адказаўся ад рыму, пакінуўшы толькі пранізьлівыя мэтафары. Акрамя Бабкова варта вылучыць вершы Людкі Сільновай, Адама Глёбуса, Алеся Аркуша. На жаль, рэклямаваныя Максімюком у пасьляслоўі вершы Анатоля Сыса выпалі даволі бледна. Не пераконваюць таксама Тацяна Сапач і Лявон Вольскі. Але й так, нягледзячы на ўсе недахопы, я надзвычай усьцешаны гэтай анталёгіяй. Я шматкроць чытаю вершы Ігара Бабкова, выдатнага пісьменьніка і паэта, ахвотна вяртаюся да тэкстаў Алеся Аркуша, асабліва да „З майго сэрца вырасьце аер”. (...) Шмат з аўтараў паказаных у гэтай кніжцы мае шанец трывала запісацца ў гісторыі літаратуры. Аднак зарана рабіць прадказаньні. Цяпер прыйшоў час на асобныя кніжныя выданьні. Я ахвотна пачытаў бы па-польску томік Алеся Аркуша або Юры Гумянюка. Упэўнены, што кніжка Ігара Бабкова можа стацца літаратурнай падзеяй ня толькі ў Польшчы. Але каб нам не здалося, што мы ўжо сталі кангеніяльнымі перакладчыкамі, у рэцэнзіі стаяла і такое: Шкада толькі, што „За небакраем Эўропы” ня ёсьць выданьнем дзьвюхмоўным. У беларускай паэзіі рытм таксама важны, як і рым. Час-часам у польскіх перакладах дае збоі плаўнасьць і празрыстасьць думкі. Здараюцца моўныя калькі. Не хапае гармоніі. Аднак зьявіліся ў гэтай кніжцы творы вельмі важныя, і гэта яны будуюць ейны клімат. * * * На трэцім „Бязьмежжы”, напрыканцы чэрвеня 1998 году, Адам Глёбус прадставіў бліскучую мэтафару сёньняшняй сытуацыі беларускага пісьменьніка. Ён — як самотны бягун на стадыёне, канкурэнты якога сышлі з дыстанцыі (наймацнейшыя, якія не здаваліся, памерлі на бегавой дарожцы), а судзьдзі перасталі судзіць. „Чытачы не чытаюць, крытыкі не крытыкуюць... пісьменьнікі сыходзяць з дыстанцыі. Той, хто застаецца бегчы, на нішто не разьлічвае, а бяжыць, бо бегчы трэба да канца”. Канкрэтна пра сябе Адам Глёбус сказаў: „Я бег, бег і раптам атрымаў водгук — выйшла мая кніжка на польскай мове”. Пра выхад кніжкі Глёбуса найбольш запамінальна і дасьціпна напісаў часопіс „FA-Art”, недзе ажно са Шлёнска. Вось так: „Дамавікамэрон” — порцыя знакамітай парнаграфіі made in White Russia. (...) Апавяданьнейкі знакамітыя, у пераважнасьці — сьвінскаватыя. Навэлечкі добрыя для ўсіх „карыстальнікаў”. Гэта значыць, для ананістаў, для нашых палітыканаў, якія апошнім часам соваюць нос ва ўнутраныя справы Беларусі (а Глёбус тут не абы-які аргумант), і для зацьвярдзелых антыкамуністаў. Гэтыя апошнія знойдуць у прозе Глёбуса нешта накшталт партрэту зьняпраўленага чалавека, званага homo sovieticus’ам. Гэта такі мярзотны геданіст, зап’янелы, гідкі... ну жах! А кажучы сур’ёзна, гэткі мэнтальны тып зусім не дамінуе; героямі тут зьяўляюцца зьлёгку разгубленыя, пакарабачаныя інтэлігенты, постаці настолькі сьмешныя, наколькі і сымпатычныя. Атабараная на віленска-менскіх узвышшах „Наша Ніва” прывітала нашы выдавецкія пачыны дзяжурнымі занатоўкамі, вытрыманымі ў паблажліва-зьдзеклівым тоне. Маўляў, што яны там разьбіраюцца ў літаратуры. Адно выпіваюць на тых „Бязьмежжах” і прыкідваюцца дамавікамі. * * * Перад трэцім „Бязьмежжам” усё больш выразна рысавалася мэта гэтых спатканьняў, якія ў самім пачатку былі нечым уяўным, што выходзіла з прагі давесьці да збліжэньня і ўзаемапазнаньня польскую і беларускую літаратуры. Трэці сэмінар ужо канкрэтна быў прысьвечаны перакладам беларускай літаратуры на польскую мову. Удзельнічалі ў ім, між іншым, сакратар варшаўскага часопісу „Literatura na Swiecie” Яанна Рахань і вядомы перакладчык Часлаў Сэнюх. У выніку супрацоўніцтва гэтых дзвюх асобаў зь Янам Максімюком выйшла на польскай мове „Сьцяна” Васіля Быкава. Вядучая польская газета „Rzeczpospolita” ў разгорнутай рэцэнзіі на польскамоўную „Сьцяну” напісала: „Сьцяна” ў знакамітым перакладзе Яна Максімюка і Часлава Сэнюха — гэта зборнік апавяданьняў. Выдатных апавяданьняў. ... Увогуле, здаецца, што Быкаў піша кінэматаграфічна. Ён надзвычайна ўражлівы да колеру, у яго амаль абсалютны слых, а ягоная здольнасьць будаваць мэтафары зьбянтэжыла б не аднаго ляўрэата Нобэлеўскай прэміі. У кожным быкаўскім сказе тоіцца драма, у шматлікіх апавяданьнях людзкі боль паралізуе герояў настолькі, што яны ня маюць сілы на ніякі, нат найменшы, бунт. Аднак амаль заўсёды захоўваюць годнасьць. Гэты аўтар ніколі не стамляе, заўсёды мае для нас нечаканасьці, умее стварыць уразьлівыя дыялёгі. Часам апавяданьні прыймаюць форму малых маральных або патрыятычных трактатаў. Іншым разам яны стаюцца паэмамі аб няспоўненым каханьні. „Сьцяна” — гэта таксама своеасаблівая панарама лёсаў жыхароў Савецкага Саюзу. Героі апавяданьняў — вайсковыя палітрукі, звычайныя шарагоўцы, мужыкі, прафэсары, крыміналісты або партработнікі ніжэйшага рангу. І вось з такіх партрэтаў пісьменьнік будуе свае запамінальныя літаратурныя краявіды. (...) Уся гэтая кніжка — адна вялізная мэтафара чалавечых лёсаў. Калі адзін з герояў „Жоўтага пясочку” перад сьмерцю просіць савецкага афіцэра, каб той дазволіў яму выкапаць сваю ўласную магілу, афіцэр ахвотна пагаджаецца. Пасьля стрэлу ў патыліцу, ён кажа салдатам перанесьці труп „індывідуаліста” ў агульную магілу. Хто паказаў гэтую сыстэму больш трапна? Хто лепш, у дзьвюх-трох дыялёгах, абрысаваў характар камуністычных забойстваў? Быкаў гэта зрабіў — як Артур Кэстлер у „Цемры апоўдні” або як апошнім часам Януш Красіньскі ў „Немачы”. „Сьцяна” павінна стацца абавязковым чытаньнем у Польшчы. Пасьля дзесяці гадоў мы хутка сталі забываць мінулае. Быкаў нам яго прыпамінае. Несьціральна. Трэба моцна падкрэсьліць, што дзеля несумненнага перакладчыцкага посьпеху Максімюка і Сэнюха вельмі салідна папрацавала рэдактарка Яанна Рахань, якая геройска занурылася ў кірылічны тэкст, хоць беларуская мова для яе — не бліжэй за, скажам, сэрбскую. Увогуле, гэта міт, што не-беластоцкія палякі няблага разумеюць беларускую мову, якая нібыта такая роднасная з польскай. Рэдактар „Нівы” Віталь Луба, які рупна чытаў польскую „Сьцяну”, зьвяраючы яе з арыгіналам, знайшоў у ёй дзьве нязначныя памылкі перакладчыкаў і адзін прыклад разнабою ў напісаньні назвы мясцовасьці. * * * „Беларусь сама па сабе зьяўляецца вялікай правінцыяй, — сказаў рэдактар часопіса „Arche” Валерка Булгакаў на чацьвёртым „Бязьмежжы”, прысьвечаным літаратуры, якая ствараецца вонкі Менску. — Цэнтар заўсёды быў па-за Беларусьсю, а калі нават нейкі ўзьнікаў у яе геаграфічных межах, дык быў ён не беларускі. У сёньняшнім Менску беларускія толькі выспы”. * * * Сустрэча ўпершыню праходзіла зімою. Таму не хапіла ранейшага фону — Белавескай Пушчы — і, чаго я асабіста больш шкадую, нашых герояў: Музэйніка ды Вазёрніка. Першага зьнемагла хвароба, а другі чаго быў бы варты без свайго возера, вогнішча й лесу. Усё разам — і фон, і старых герояў — пасьпяхова замяніў новы зьяўнік — Зіновій Галёнка, арандатар часткі музэйных падвалаў, у якіх ён трымаў унікальнейшую беларуска-кітайскую рэстарацыю „Белая ружа” (Hoa Hong Biang). Спадар Галёнка не толькі бізнэсмэн і рэстараньнік, але і аматар мастацтва. Пэрформэнс „Увоз печанага парасяці” — папярэджаны танцам ды прыцьмёным сьвятлом — быў, мабыць, яго самым вялікім мастацкім дасягненьнем. Гаспадар доўга насалоджваўся ўражаньнем, якое выклікаў, уласнаручна рэжучы чырванабокае парасятка на смакавітыя кускі. Мы яму дасюль не аддзячылі за гасьціннасць. Зіновій Галёнка ўсё яшчэ чакае свайго імя ў беларускай літаратуры. * * * На тым жа сэмінары Алесь Аркуш распавядаў пра ўзьніклае ў 1993 годзе ў Полацку Таварыства Вольных Літаратараў — першую ініцыятыву, якая змагла абысьціся без рэгістрацыі, датацый, выдавецкіх плянаў, складзеных у далёкіх ды вялізных кабінэтах. Гэта было тое, пра што і мы ў Беластоку час ад часу разважалі, адарваўшыся ад журналісцка-грамадзка-культурна-палітычнай падзёншчыны. А над кухлем піва ў кавярні „Алё-Алё” (якраз пасярэдзіне дарогі майго сябра Аліка Максімюка з рэдакцыі „Нівы” дадому) памаленьку выкрышталізаваўся часопіс „Правінцыя”. Алік напіша пазьней у „Ніве”: „Я быў вельмі моцна зьдзіўлены — у станоўчым сэнсе, — калі мае аднагодкі зь Беларусі мала што ўспрынялі мае думкі найнармальней ў сьвеце, але і папоўнілі іх новымі значэньнямі. (...) Высновы ад дыскусіі над часопісам можна падвесьці ў такіх прыблізна словах: Ну што ж, разьедземся па хатах і паглядзім, што ў нас у шуфлядах, а што на пісьмовых сталах”. Чытачу ўжо відно, што ў каго было і на стале, і пад сталом, дык я вярнуся да „Бязьмежжа”. * * * Акрасай гайнаўскіх літаратурных сэмінараў зьяўляюцца аўтарскія чытаньні. Яшчэ сёньня помню тую цішыню і дрыжыкі пад лапаткай, калі Часлаў Сэнюх, — які калісьці працаваў дыктарам Польскага Радыё, — чытаў свой пераклад апавяданьня „На Чорных Лядах”. Тонкае разуменьне твору, маэстрыя перакладу і акторская інтэрпрэтацыя дазвалялі поўнасьцю адчуць увесь трагізм герояў Васіля Быкава — слуцкіх паўстанцаў, якія „даваяваліся” да таго, што выкапалі сабе магілу ў лесе і сыходзілі ў яе па адным з воклічам „Жыве Беларусь!”. Іначай чытае свае вершы Юры Гумянюк. Яму замала самой мадуляцыі голасу, а конча трэба ўстаць і словы падкрэсьліць жэстам. Ён у левую руку бярэ тэкст, а правай выводзіць траекторыі, за якімі сачыць так сама цікава, як за неспадзяванымі вобразамі ў яго вершах. Гумянюк дэклямуе ня ў цішы, а пад ускрыкі і воплескі задаволенай публікі. Таму ён лепш успрымаецца ў неафіцыйных абставінах, у расслабленым застольлі, а калі ўжо за поўнач — дык няма яму роўных. На пятым „Бязьмежжы” — палова сьнежня 2000 году — найбольш уразілі мяне Ежы Плютовіч і Міхась Андрасюк. Першы зачароўваў інтанацыяй і ўжо рэдкай у польскай паэзіі мэлядыйнасьцю, а другі стыхійным, імправізаваным чытаньнем апавяданьняў. Матэрыя прозы Андрасюка аказалася настолькі лёгка запамінальнай, што асобныя фразы луналі над сэмінарам як эпіграфы і цытаты раз-пораз ўсплывалі ў прыватных размовах. * * * Першая кніга прозы Міхася Андрасюка „Фірма” — выдадзеная Беларускім Літаратурным Аб’яднаньнем „Белавежа” — была адной з чатырох, пра якія ішла гаворка на пятым „Бязьмежжы”. Апрача яе ўдзельнікі сэмінару абмяркоўвалі „Цэнзарскія нажніцы” Сяргея Астраўца, анталёгію Гродзенскага клюбу паэтаў „Лябірынты прывіднага замку” ды „Рэквіем для бэнзапілы” Уладзімера Арлова ў перакладзе на польскую мову. І Сяргей Астравец, і Уладзімер Арлоў удзельнічалі ў сэмінары. „Requiem dla pily motorowej” — пятая кніга беларускай літаратуры па-польску, якая зьявілася друкам дзякуючы „Бязьмежжу”. Шостай можна лічыць выдадзены Артыстычным Таварыствам „Карткі” дзьвюхмоўны „Народны Альбом” (пераклад Аліны і Міколы Ваўранюкоў), прэзэнтаваны на зломе лістапада мінулага году ў Варшаве і Беластоку. Можна так лічыць, бо каб ня гайнаўскія сустрэчы, дык, па-першае, наўрад ці маладое (умоўна кажучы) беластоцкае літаратарнае асяродзьдзе ўбачыла б патрэбу выдаваць беларускую літаратуру, а па-другое, наўрад ці беларускае асяродзьдзе мела б ахвоту яе перакладаць. * * * Літаратура, асабліва паэзія, любіць кветкі. Для прыкладу, цяжка пераацаніць ролю, якую ў сусьветным прыгожым пісьменстве адыгралі чорныя сымбалічныя „Кветкі зла” Шарля Бадлера. Або бліжэй, „Польскія кветкі” Юліяна Тувіма ў польскай літаратуры. У беларускай досыць узгадаць „Апокрыф” Максіма Багдановіча, дзе аўтар пакланіўся васільку як увасабленьню чыстай красы. Таму і ў мяне зьявілася жаданьне пашукаць эфэктоўнае параўнаньне для „Бязьмежжа” — заўважальнай зьявы ў нашай правінцыі. Хай гэта будзе калючы чартапалох з пурпуровымі кветкамі. Ён ня толькі калючы, але і пахучы, і відзён здалёк. І расьце на межах. |